In augustus 2019 viert de congregatie van de fraters in Tilburg, waar ik werk, dat ze 175 jaar oud is. Een bijzondere en imposante geschiedenis. Het gaat over ongeveer 4000 religieuzen, die zeven generaties lang in veertien verschillende landen scholen en liefdadigheidsprojecten beheerden. Ze zetten dat werk vandaag de dag, op kleinere schaal, nog steeds voort.

Ik schreef een vrij uitvoerig verhaal over die 175-jarige geschiedenis in het tijdschrift Tilburg. Het is niet makkelijk om die geschiedenis in kort bestek recht te doen. Ik koos ervoor om de zes jubilea die de fraters eerder vierden, voor het voetlicht te brengen. Het zijn zes momentopnames, oftewel zes tableaus, die samen zoiets als een fratergeschiedenis in hoofdlijnen bieden.

soms was er weinig te vieren omdat het met de fraters niet goed ging

Wat daarbij allereerst opvalt is dat die jubilea niet altijd zo groots gevierd zijn. Soms was dat om politieke redenen: in 1869-1870 was de kerkelijke staat in een zware oorlog verwikkeld. Soms was er weinig te vieren omdat het met de fraters niet goed ging, zoals in de jaren van crisis 1919-1920 en 1969-1970. Soms waren de tijdsomstandigheden zo moeilijk dat de viering moest worden uitgesteld, zoals in 1944-1945. Maar het interessantste aan die fraterjubilea is toch wel, dat het niet alleen jaren waren met een feestelijk karakter, ondanks de crises, maar ook jaren waarin de balans werd opgemaakt van de doeltreffendheid van religieus leven en werken.

Het waren ook jaren waarin de balans werd opgemaakt van succes en falen van religieus leven

Stelselmatig was er rond die jubilea sprake van een kritische dialoog met het verleden, die leidde tot het inslaan van een andere koers, tot een nadrukkelijke vernieuwing van de werkzaamheden en de identiteit zelf van de congregatie. In die zin brengt onze rondgang langs de zes jubilea ons langs zes existentieel belangrijke momenten voor de fratergemeenschap – momenten dat het ergens over ging, momenten die het verschil gemaakt hebben. Die brengen ons heel dicht bij de kernmissie van de fraters: het opzetten van projecten van barmhartigheid en scholen voor de armen.