Zie je niet hoe die patser mensen uitknijpt? Hoe die klootzak ze hun laatste centjes aftroggelt? Hoe die schurk ze achterna zit, bedreigt en als een roofdier verscheurt? Hoe hij zichzelf daarbij op de borst slaat en zegt: wie doet me wat? Mooie verhaaltjes verkoopt, de waarheid met keiharde leugens afdekt? Hoor je het niet? Zie je het niet?
Vandaag lees ik psalm 10 en blijf bij die vraag hangen: waarom kijk je weg? Het is niet moeilijk me in de psalmtekst te verplaatsen. Een God die zich niet laat zien. Mensen die verschrikkelijke dingen doen, ongemerkt, ongestraft. Niemand die ingrijpt. Niemand die het aanklaagt in de naam van een rechtvaardige God, een rechtvaardige wereld. Ik verwonder me erover dat de psalm het kwaad zo gedetailleerd uittekent. Alsof je naar het journaal kijkt en het ene rotbericht na het andere krijgt voorgeschoteld. Moord. Fraude. Bombardementen. Ontaarde burenruzies. Uit de hand gelopen pesterijen in het verkeer. Dood door schuld. Femicide. Ontvoeringen. Zinloos geweld. Moet je diezelfde rijtjes ellende tegenkomen in een psalm? Doe je daarom aan geestelijke lezing?
de dichter van psalm 10
Ja, precies daarom. Om het niet te vergeten. Om er nóóit aan te wennen, om niet murw te worden van het ons omringende geweld en onrecht. De dichter van psalm 10 houdt zich niet in en brengt de ene slechterik na de andere in beeld. Het ene misdrijf volgt op het andere, vers na vers hamert die hardheid op ons in. Je gaat je steeds slechter voelen, als lezer, bidder, gelovig mens. Steeds nietiger.
Kun je als vertaler te ver gaan in het actualiseren van psalmteksten?
Ik sla een paar vertalingen op. Voor vertalers is het vast een leuke uitdaging hier een lekker beeldende tekst van te maken. Het valt me niet mee, de meeste vertalingen blijven steken in woorden als ‘de boze’, ‘boosdoener’, ‘booswicht’. Zijn dit de woorden die in je opkomen als je naar het journaal kijkt? Een enkele vertaling gaat verder en spreekt van ‘rover’, ‘rechtsverkrachter’ en ‘sluipmoordenaar’. Van mij mogen ze nog wel steviger taal gebruiken: sluwe uitpersers, gewetenloze killers, brute geweldenaars. Kun je als vertaler te ver gaan in het actualiseren van psalmteksten?
het antwoord van de psalm
Dan het antwoord van de psalm. Aan het eind van die stroom ellende is er die aanroep. Die roep tot een God die zich verheft, die opstaat, die het niet meer neemt. Ook die wending blijft in de meeste vertalingen te mooi, te plechtig, te ouderwets, te omfloerst. ‘Zie en doorpeil alle leed en verdriet’. ‘Luister naar wat de arme verlangt’. ‘Wil de gebukten niet vergeten’. ‘Blijft een helper voor de ouderloze: Gij.’ ‘Waarom blijft Gij zover weg?’ In de meeste vertalingen klinkt het me te keurig, te bedekt. Ergens lees ik: ‘maar jij zag het’, ‘jij hebt het gehoord’ en ‘jij bent hun helper geworden’. Dat is een taal die mij raakt.
‘Waarom kijk je weg?’ In de alleroudste psalmvertaling staat het er. Heel gewoon, direct, appellerend. God durven tutoyeren. Jij! En met diezelfde woorden ons lezers doordringen. Ook wij kijken weg. Ja jij ook! Heb je het gezien? Heb je het gehoord? Ben jij hun helper geworden?
Deze column verscheen op www.barmhartigheid.nl.